U13 - Standerdmolen Merckenseick Urmond
De molen van Urmond is van het type standerdmolen, d.w.z. dat het molenwieklichaam in zijn geheel draaibaar is opgesteld op een vaststaand voetstuk, de standaard. Het draaien van het molenlichaam heeft tot doel de molenwieken zodanig op te stellen, dat zij gericht zijn op de windrichting. Dit draaien naar de windrichting heet kruien. Om het molenlichaam met het daaraan bevestigde wiekenkruis gemakkelijk naar de windrichting te kunnen kruien, is de molen geheel in hout gebouwd. Het vaststaand onderstel van de molen bestaat uit vier gemetselde bokken, die “teerlingen” heten en die met teer besmeerd zijn. Over deze teerlingen liggen in kruisvorm twee zware balken, waarop verticaal de molenspil is opgesteld, die rechtstandig wordt gehouden door acht schuin geplaatste steunbalken, de zogenaamde “standvinken”. Deze verticaal geplaatste spil heet de “standaard” en daaraan ontleend het molentype zijn naam. Om deze standaard moet de hele standerdmolen kunnen draaien.
De Urmondse molen werd in de Franse tijd gebouwd in opdracht van Aegidius Bauduin *1748 , +1830, een uit Luik afkomstige en in Urmond aan de Maas woonachtige gefortuneerde reder. Hij was gehuwd met Anna Elisabeth Jorissen *1758 , +1833, een dochter uit een oud en aanzienlijk geslacht. Bauduin stond in Urmond in hoog aanzien. Urmond was eeuwenlang een belangrijke Maashaven. In 1803 werd met de bouw van de molen begonnen op de Merckenseick en in 1805 was ze gereed. Tot aan zijn dood bleef de molen in eigendom van de stichter. In 1884 werden Peter Nicolaas Strijkers en diens broer Adolf Strijkers eigenaar van de molen. Peter Nicolaas Strijkers was toentertijd burgemeester van Urmond.
Zij kochten de molen van de nazaten van Aegidius Bauduin voor een bedrag van fl. 6000,--
De familie Strijkers bleef eigenaar tot na de Eerste Wereldoorlog, waarna ze verkocht werd aan de Susterense molenaar Willem Wirtz. In1932 kwam de molen, die toen reeds allerlei gebreken vertoonde, in handen van Laurens Storms, een welgestelde aannemer uit Sittard en een liefhebber van exclusieve zaken. In 1964 kwam de gemeente Urmond in het bezit van de molen en werden plannen gemaakt voor de algehele restauratie als waardevol monument. Deze restauratie werd onder toezicht van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, uitgevoerd door de firma Adriaens uit Weert. Een van de eerste molenaars was de uit Meeswijk, (België) afkomstige Maties Janssen. Bij de laatste restauratie vond men de naam van Maties Janssen in de molen vereeuwigd. Andere molenaars waren o.a. de uit Urmond afkomstige Driek Hamers, geboren in 1817 en Peter Hamers, geboren in 1859.
Verder, eveneens in Urmond in 1886 geboren Franciscus Leers. De laatste actieve molenaars waren Jan Hounjet uit Mheer ( hij vertrok in 1938) en daarna Johannes Souren uit Wielre en Mathias Raeven.
Algemene gegevens:
Naam -Type: Standerdmolen.
Bouwjaar: 1805
Kenmerken: Halfgesloten standerdmolen.
Functie: Korenmolen. Eigenaar gemeente Stein. Molenaar: Albert van Hees.
Bedrijfsvaardigheid: Maalvaardig, thans buiten bedrijf.
Romp: Onderbouw gedekt met dakleer. Kast overwegend lichtgrijs geverfd, wit afgebiesd. Borst gedekt met gepotdekselde planken.
Vlucht: 24,50 meter.
Wiekenvorm: Oudhollands. Wiekenkruis –Bovenas.
Kruiwerk: Zetelkruiwerk, kruihaspel.
Vang: Vlaamse vang, binnenvangstok.
Inrichting: 2 koppels 17der kunststenen, kammenluiwerk.
Overbrengingen: Bovenwiel, tandkrans trapzijde, 71 kammen. Steenschijf 14 staven.
Overbrengingsverhouding:1 : 5,10
Bovenwiel, tandkrans borstzijde, 68 krammen. Steenschijf 13 staven.
Openingstijden Standerdmolen Urmond – 1ste en 3de maandag van de maand van 13:30 – 16:30 uur en op afspraak.
Zie ook: https://rijksmonumenten.nl/monument/34855/standerdmolen-van-urmond/berg/
In het nieuws: https://www.limburger.nl/cnt/dmf20230621_95290166